logo bureau KREKWERK voor web, design, advies en communicatie

terug

Tondi: 15e eeuwse reclame voor een goed doel

vijf afbeeldingen van verschillende geemailleerde tondi van Andrea della robbia waarop de weeskindertjes gehuld in een omslagdoek met witte zwachtels staan afgebeeld tegen een blauwe achtergrond
Details van de Tondi van Andrea della Robbia

Andrea della Robbia vervaadigde in de tweede helft van de 15e eeuw de 10 ronde geëmailleerde schilden (tondi) in opdracht van het vondelingenweeshuis in Florence (Ospedale di S. Maria degli Innocenti). Gezien de geldnood waarin het opvangtehuis verkeerde, is het goed mogelijk dat ze pasten in de campagne voor fondsenwerving. Vanuit deze optiek moeten de tondi niet enkel als decoratie, maar ook als 'reclameposters' worden opgevat. De kindjes representeren de vondelingetjes uit het opvangtehuis. Door de uitgestrekte armen lijken ze om genade te vragen en sympathie op te roepen van de voorbijganger.

het weeshuis

Het weeshuis werd opgericht in 1445 voor op dat moment 65 kinderen. Ouders konden kleine en pasgeboren kinderen te vondeling leggen bij het opvanghuis. De kleintjes konden anoniem worden achtergelaten in een speciaal daarvoor bestemd luik. Onder meer nonnen droegen zorg voor de opvang. In economisch slechte tijden, vaak ingegeven door ziektes en oorlogen met hoge graanprijzen als gevolg, had het weeshuis veel moeite om over voldoende middelen te beschikken. Dat terwijl juist in die tijden het aantal kinderen dat hulp nodig had fors groeide. Zowel de mogelijkheid , maar ook de bereidheid om te doneren, was in die tijden minder groot. Een parallel met de huidige maatschappij? Daarom kwamen ondanks alle inspanningen veel kinderen om. Er zijn bronnen die in 1466 het faillissement van het weeshuis vermelden.

het gebouw

Het gebouw is ontworpen door Brunelleschi in opdracht van het zijdegilde. Dit nadat de filantroop Francesco di Marco Datini zijn geld doneerde om vanuit burgerlijke schuldgevoelens (in plaats van enkel via religieuze ordes) meer geld in te zamelen voor dit goede doel. Andrea della Robbia werd pas in de jaren zestig aangetrokken om het gebouw te decoreren met ronde schilden (tondi). De tien middelste tondi zijn van zijn hand. De buitenste vier tondi dateren uit 1845, en zijn aangebracht na een uitbreiding van het gebouw.

Ospedale di S Maria degli Innocenti met boven tussen de bogen van het witte gebouw de tondi van Andrea Della Robbia
de Tondi op het Ospedale di S Maria degli Innocenti"

Beschrijving van de tondi

De tondi hebben een doorsnede van 1 meter. Op de tondi zijn tien gezwachtelde kindjes tegen een blauwe achtergrond. Op de buitenste twee tondi zijn twee 'bambini' afgebeeld met de buitenste arm in de zij en de binnenste arm gestrekt in de richting van de 8 middelste tondi. De bambini op de middelste tondi hebben allen beide armpjes gesterkt en de handpalmen naar buiten gericht. De peutertjes zijn steeds op andere manieren 'gekleed'. Ze zijn gewikkeld in witte zwachtels die een omslagdoek bij elkaar houden. In een aantal gevallen zijn de kindjes halfnaakt. De omslagdoeken wisselen om en om van violet naar blauw. De kindjes kijken aandoenlijk neer op de voorbijgangers en spelen in op de emotie.

Geëmailleerd terracotta van Luca en Andrea della Robbia

In 1399/1400 werd Luca della Robbia geboren. Hij startte met marmersculpturen en bronzen werken. Maar al vroeg in zijn carrière ging hij zich bijna volledig toeleggen op het vervaardigen van geëmailleerde terracotta kunstwerken. Met zijn unieke werkwijze kon hij sneller werken dan de traditionele beeldhouwers van zijn tijd. Daarnaast kon hij met zijn vernieuwende glazuurmethode zowel het witte marmer benaderen als ook andere niet-transparante kleuren aanbrengen op de werken. Door de lagere kosten, de schoonheid van het werk en de weersbestendigheid werd dit geëmailleerde terracotta populair.

Kunstig bakproces

Luca startte een atelier met een bakoven in Florence. Zijn neefje Andrea leerde het vak van hem en nam het atelier over. Het bakproces was een ingenieus procedé. Zo zijn de tondi van Andrea, in tegenstelling tot de vier latere kopieën, in 'taartpunten' verdeeld om risico’s van breuk tijdens het bakproces te voorkomen. Of een werk van Andrea of Luca was, heeft hedendaagse kunsthistorici veel hoofdbrekens bezorgd. Wilt u meer hierover weten, neem dan contact op met KREKWERK.


terug naar de lijst met Krekke werken

wilt u reageren op dit artikel? Stuur een email naar KREKWERK.